एचआइभी भाइरल लोड परीक्षणालय आठ महिनापछि सुचारु

प्रवीण ढकाल
काठमाडौं, २ वैशाख

नेपालकै एकमात्र एचआइभी भाइरल लोड परीक्षणालय बन्द भएको आठ महिनापछि पुनः सुचारु भएको छ　।

स्वास्थ्य सेवा विभागअन्तर्गतको राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालामा रहेको उक्त परीक्षणालय एचआइभी भाइरस परीक्षणका लागि आवश्यक रिएजेन्ट्स नामक औषधि अभावमा सेप्टेम्बरदेखि बन्द भएको थियो

　। पर्याप्त मात्रामा सो औषधि उपलब्ध भएपछि एक साताअघिदेखि परीक्षणालय पुनः सञ्चालनमा आएको हो　।

एचआइभी संक्रमितको शरीरमा रहेका एचआइभी भाइरसको मात्रा पत्ता लगाउने नेपालकै एकमात्र परीक्षणालय लामो समयसम्म बन्द भएकाले एचआइभी संक्रमितको शरीरमा भाइरसको अवस्था तथा त्यसले उनीहरूमा गरेको असरको परीक्षण हुन सकिरहेको थिएन

　।

'संक्रमितको रगतमा भाइरसको अवस्था पत्ता लगाउन आवश्यक पर्ने रिएजेन्ट्स नामक औषधि नभएकाले परीक्षणालयले गत सेप्टेम्बरदेखि भाइरल लोड परीक्षण बन्द गरेको थियो,' प्रयोगशालाकी कार्यकारी निर्देशक डा. गीता शाक्यले भनिन्, 'तर आवश्यक रिएजेन्ट्स पर्याप्त मात्रामा आएकाले पुनः सेवा सुचारु गरेका छौँ

　।' उनका अनुसार प्रयोगशालमा आउने सम्पूर्ण रिएजेन्ट्स नेपालस्थित संयुक्त राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम -युनडिपी)को कार्यालयले प्रदान गर्दै आइरहेको छ　। यसका लागि ग्लोबल फन्डले कार्यालयलाई आवश्यक रकम उपलब्ध गराउने गरेको छ　।

प्रयोगशालाले सेवा सुचारु गरेलगत्तै एचआइभी संक्रमितहरू भाइरसको मात्रा परीक्षण गर्न कार्यालयमा आउन थालिसकेको डा. शाक्यले बताइन्

　। 'भाइरल लोड परीक्षणका लागि हरेक दिन परीक्षणालयमा १० देखि १५ जना संक्रमित आउने गरेका छन्,' उनले भनिन्, 'लामो समयसम्म बन्द भएकाले कुनै दिन त परीक्षण गराउन आउनेको संख्यामा २० देखि २५ सम्म पुग्ने गरेको छ　।' उनका अनुसार संक्रमितको शरीरमा रहेको भाइरसको मात्राका आधारमा उपचार गराउन भाइरल लोड परीक्षण अनिवार्य भएकाले संक्रमितहरू शरीरमा रहेको भाइरसको मात्रा परीक्षण गराउन आउने गरेका छन्　।

चिकित्सकका अनुसार भाइरल परीक्षणका आधारमा संक्रमितलाई कुन औषधि दिने वा कस्तो उपचार गर्ने भन्ने जानकारी पाइने भएकाले एचआइभी संक्रमितको समय-समयमा भाइरल परीक्षण गराइरहनुपर्छ

　। जनस्वास्थ्य प्रयोगशालामा संक्रिमतको भाइरल परीक्षण निःशुल्क हुने भएकाले पनि परीक्षणका लागि आउनेको संख्या बढिरहेको प्रयोगशालाले जनाएको छ　।

डा. शाक्यका अनुसार संक्रमितमध्ये एचआइभी भाइरसविरुद्ध लड्न तथा शरीरको रोगप्रतिरक्षा प्रणाली क्षमता बढाउन एन्टी रेट्रो भाइरल -एआरभी) औषधि खाइरहेकाहरूका लागि भाइरल परीक्षण अति नै आवश्यक छ

　। एआरभी लिइरहेकामा औषधिले काम गरिरहेको छ वा छैन, रगतमा भाइरसको मात्रा कतिको बढिरहेको छ तथा सिडीफोर सेलको संख्यामा कमी आएको छ छैन भनेर हेर्न पनि भाइरल परीक्षण आवश्यक छ　। 'शरीरमा भएको सिडिफोर सेलले एचआइभी संक्रमण गर्ने किटाणुविरुद्ध लड्ने काममा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ र मानिसलाई रोगबाट बचाउनेे गर्छ,' उनले भनिन्, 'त्यसकारण संक्रमितको शरीरमा सिडिफोर सेलको अवस्था कस्तो छ, भाइरसले कत्तिको असर गरिरहेको छ भनेर जान्नका लागि लोड परीक्षण नगरी हुन्न　।'

चिकित्सकका अनुसार संक्रमितको शरीरमा एचआइभी भाइरस संक्रमण भएपछि त्यसले सर्वप्रथम सो व्यक्तिको सिडिफोर सेलमा आक्रमण गर्छ

　। सिडिफोर सेल नष्ट हँुदै गएपछि मानिसको प्रतिरक्षा प्रणालीमा कमी आउँछ　। डा. शाक्यका अनुसार सिडिफोरको संख्या पाँच सयभन्दा कम भएमा प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर हुन्छ　। यस अवस्थामा क्षयरोग, कमलपित्त, निमोनिया, झाडापखाला, जनैखटिरा, रक्तअल्पता, छालासम्बन्धी समस्या, मुख तथा घाँटीमा सेतो लेप जम्नेजस्ता विभिन्न अवसरवादी रोग लाग्ने सम्भावना हुन्छ　। यस्ता समस्याबाट जोगाउन तथा संक्रमितलाई स्वस्थ राख्ने प्रयासका लागि भाइरल लोड परीक्षणले ठूलो भूमिका खेल्ने गर्छ　।

बालबालिकालाई सुर्ती-चुरोट बेचे १० हजार जरिवाना

प्रवीण ढकाल

'कसैले पनि १८ वर्ष नपुगेका व्यक्ति र गर्भवती महिलालाई सुर्तीजन्य पदार्थ बिक्रीवितरण गर्न वा निःशुल्क उपलब्ध गराउन पाउने छैन'

नयाँ पत्रिका

काठमाडौं, १ वैशाख

१८ वर्ष उमेर नपुगेका बालबालिका र गर्भवती महिलालाई सुर्तीजन्य पदार्थ बिक्रीवितरण गर्ने वा निःशुल्क उपलब्ध गराउनेले १० हजारसम्म जरिवाना तिर्नुपर्ने भएको छ　। सरकारले हालै पारित गरेको सुर्तीजन्य पदार्थ (नियन्त्रण र नियमन गर्ने) ऐन-२०६६ मा यस्तो व्यवस्था गरिएको हो　।

'कसैले पनि १८ वर्ष नपुगेका व्यक्ति र गर्भवती महिलालाई सुर्तीजन्य पदार्थ बिक्रीवितरण गर्न वा निःशुल्क उपलब्ध गराउन पाउने छैन,' ऐनमा भनिएको छ, 'यदि कसैले सोविपरीत कार्य गरेमा १० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना हुनेछ　।' ऐनले चुरोट, बिँडी, सिगार, तमाखु, सुल्फा तथा कक्कड, कच्चा सुर्ती, खैनी, गुट्खा, सुर्तीलगायतका पदार्थलाई सुर्तीजन्य भनेको छ　। यस्तै, धूमपानको परिभाषामा चुरोट, बिँडी, सिगार, तमाखु, सुल्फा, कक्कड, सुर्ती वा यस्तै प्रकारका अन्य पदार्थ सेवन गर्ने काम भनी उल्लेख छ　।

स्वास्थ्य सेवा विभागअन्तर्गतको स्वास्थ्य शिक्षा, सूचना तथा सञ्चार केन्द्रको सुर्तीजन्य पदार्थ र नसर्ने रोग रोकथाम शाखाका प्रमुख बद्रीबहादुर खड्काले कुनै पनि पसले वा व्यापारीलाई ग्राहकको उमेर थाहा नभए प्रमाण माग गर्न सक्ने बताए　। 'सुर्तीजन्य पदार्थको बिक्रेताले कुनै क्रेताको उमेरको बारेमा यकिन हुन चाहेमा निजसँग आवश्यक प्रमाणको माग गर्नसक्ने कुरा ऐनमा व्यवस्था गरिएको छ,' उनले भने, 'यो ऐनअनुसार बिक्रेताले माग गरेको प्रमाण पेस गर्नु सम्बन्धित क्रेताको कर्तव्य हुनेछ　। यदि सुर्तीजन्य पदार्थको खरिद गर्न आएकाले आवश्यक प्रमाण दिन सकेन भने व्यापारीले त्यस्ता व्यक्तिलाई सुर्तीजन्य पदार्थ बिक्री गर्न हुन्न　।' उनका अनुसार सुर्तीजन्य पदार्थको प्याकेटमा बालबालिकालाई आकर्षण्ा गर्ने कुनै किसिमका लोगो, चिह्न, चित्र र शब्द राख्न नपाउने व्यवस्थासमेत ऐनमा रहेको छ　।

ऐनले शिक्षण तथा स्वास्थ्य संस्था, बालकल्याण गृह, शिशु स्याहार केन्द्र, वृद्धाश्राम, अनाथालयलगायतका सार्वजनिक स्थानभन्दा कम्तीमा सय मिटरभित्र सुर्तीजन्य पदार्थ बिक्रीवितरण गर्न नपाउने, कसैले पनि सुर्तीजन्य पदार्थप्रति आकर्षण हुने गरी बिक्रीस्थल सजावट तथा त्यस्तो पदार्थको प्रदर्शन गर्न नपाउनेलगायतका व्यवस्था गरेको छ　। ऐनको दफा ११ मा गरिएको यी व्यवस्था कसैले उल्लंघन गरेमा सरकारले दस हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना गर्नसक्ने प्रस्ट व्यवस्था गरेको छ　।

ऐनले सुर्तीजन्य पदार्थको उत्पादकलगायत कसैले पनि पत्रपत्रिका तथा रेडियो, टेलिभिजन, एफएम, इन्टरनेट, इमेलजस्ता विद्युतीय सञ्चारमाध्यम, अन्तर्त्रिया, कार्यक्रम, होर्डिङबोर्ड, भित्तेलेखन, लोगो, संकेत, लेख, दृश्य, आवाज, चिह्न, व्यक्ति वा अन्य कुनै पनि माध्यमबाट सुर्तीजन्य पदार्थको विज्ञापन र प्रवर्द्धन गर्न वा कुनै कार्यक्रम, समाचार वा सूचना सम्प्रेषण वा प्रायोजन गर्न नपाउने व्यवस्था गरेको छ　।